๑๔๓    ๔๗.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๖    ๑๔๕
         การไม่คบ  คือการไม่เข้าไปนั่งใกล้   ชื่อว่า  อเสวนา   ในพระคาถา
นั้น.   ในคำว่า  พาลานํ   มีวิเคราะห์ว่า   ชนทั้งหลายเหล่าใด   ย่อมอ่อนแอ
เหตุนั้น    ชนเหล่านั้นชื่อว่า  คนพาล.
         ถามว่า  ย่อมอ่อนแอ   เพราะเหตุไร  ?   ตอบว่า  ชนทั้งหลายย่อม
เป็นอยู่สักว่าลมหายใจเข้าออก  อธิบายว่า ไม่ได้เป็นอยู่ด้วยปัญญา.   ซึ่งคนพาล
ทั้งหลายเหล่านั้น.
         ในคำว่า  ปณฺฑิตานํ  มีวิเคราะห์ว่า  ชนทั้งหลายเหล่าใดย่อมดำเนิน
ไปด้วยปัญญา เหตุนั้น  ชนเหล่านั้น  ชื่อว่า บัณฑิต   อธิบายว่า  ชนทั้งหลาย
ย่อมดำเนินไป     ด้วยญาณคติในประโยชน์ทั้งหลาย    ทั้งที่เป็นไปในปัจจุบัน
ทั้งที่เป็นไปในสัมปรายภพ.   ซึ่งบัณฑิตทั้งหลายเหล่านั้น.
         การคบ    คือการเข้าไปนั่งใกล้    ได้แก่    การมีบุคคลนั้นเป็นสหาย
การมีบุคคลนั้นเป็นเพื่อน  ชื่อว่า  เสวนา.
         การทำสักการะ    การทำความเคารพ     การนับถือและการกราบไหว้
ชื่อว่า  บูชา.
         คำว่า   ปูชเนยฺยานํ  หมายถึง   ผู้ควรแก่การบูชา.
         คำว่า  เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ  ความว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงรวบรวม
การกระทำทั้งหมดคือ  การไม่คบคนพาล  ๑  การคบบัณฑิต  ๑ การบูชาบุคคล
ที่ควรบูชา ๑  เข้าด้วยกันแล้วตรัสว่า   เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ   ข้อนั้นเป็นมง-
คลอันสูงสุด   มีคำที่ท่านกล่าวอธิบายไว้ว่า   ท่านจงถือเอาในคำที่ท่านถามว่า
ขอพระองค์จงตรัสบอกมงคลอันสูงสุด  ทั้ง ๓  นี้  ว่า   เป็นมงคลอันสูงสุดก่อน
หน้า ๑๔๔