๒๕๖    ๔๗.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๖    ๒๕๘
ว่า  เพราะศัสตราตกลงบนแม่โค   พวกเทวดาเป็นต้นจะพากันเปล่งเสียงร้องอย่าง
เดียวก็หามิได้    ความพินาศแม้อย่างอื่นนี้ก็ได้เกิดขึ้นเเล้วในโลก     ท่านกล่าว
อธิบายไว้ว่า  ก็โรค คือ ความอยาก  ความอดอยาก  ความทรุดโทรม เหล่านั้น
มี  ๓ ชนิด  ซึ่งมิแล้วในกาลก่อน  ได้แก่ตัณหา  คือความปรารถนาสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ๑
ความหิว  ๑ ความแก่หง่อม  ๑  ก็โรคเหล่านั้นของพวกสัตว์ได้แพร่ออกเป็น  ๙๘
ชนิด อธิบายว่าถึงแล้วซึ่งความเป็นโรค  ๙๘  อย่างโดยประเภทที่โรคตาเป็นต้น.
         บัดนี้  พระผู้มีพระภาคเจ้าเมื่อจะทรงติเตียน  การปรารภปศุสัตว์  จึง
ตรัสว่า  เอโส  อธมฺโม  ดังนี้เป็นต้น.
         เนื้อความแห่งพระคาถาทั้งหลายเหล่านั้นว่า    คำนี้กล่าวคือการปรารภ
ปศุสัตว์เป็นทัณฑ์ (คือกรรม)  อย่างใดอย่างหนึ่งในบรรดาทัณฑ์ ๓ อย่างมีกาย
ทัณฑ์เป็นต้น  ชื่อว่า  เป็นอธรรม  เพราะไปปราศจากธรรม  ได้เป็นธรรมที่
หยั่งลงแล้ว  คือได้เป็นธรรมที่เป็นไปแล้ว   ก็ธรรมนั้นแล ชื่อว่าเป็นธรรมเก่า
เพราะเป็นไปจำเดิมแต่กาลบัดนั้นมา   แม่โคทั้งหลายชื่อว่าเป็นสัตว์ไม่ประทุษ-
ร้าย  เพราะไม่เบียดเบียนด้วยอวัยวะไร ๆ มีเท้าเป็นต้น    จำเดิมแต่การก้าวลง
ใด ๆ  ย่อมถูกฆ่า   ชนผู้บูชายัญทั้งหลายได้แก่ชนทั้งหลายผู้บูชาซึ่งยัญ  เมื่อให้
ฆ่าแม่โคเหล่าใดอยู่ก็ย่อมเสื่อม  คือว่า  ย่อมฉิบหายจากธรรม   (เพราะเหตุแห่ง
การฆ่าแม่โคเหล่านั้น)
         บาทพระคาถาว่า  เอวเมโส  อณุธมฺโม  ความว่า  ธรรมอันเลวทราม
คือ  ธรรมอันต่ำ  มีคำอธิบายว่า  เป็นอธรรม  นี้อย่างนี้.
หน้า ๒๕๗