เพราะอรรถว่าใคร ๆ ชั่งไม่ได้แล้ว ไซร้  พระตถาคตเจ้าแล  ก็จัดเป็นรัตนะ  ด้วย
ว่าพระตถาคตเจ้าอันใคร ๆ ไม่อาจที่จะชั่งตวงโดยศีล  หรือโดยสมาธิ  หรือโดย
คุณอย่างใดอย่างหนึ่งมีพระปัญญาคุณเป็นต้นได้ เมื่อจะกำหนดว่า  พระตถาคตเจ้า
นั้นมีคุณเท่านี้   บุคคลที่จะเสมอ  หรือจะเปรียบเทียบได้กับพระตถาคตเจ้านี้
เพราะฉะนั้น     รัตนะที่จะเสมอด้วยพระตถาคตเจ้า  ย่อมไม่มี  แม้เพราะอรรถว่า
อันใคร ๆ ชั่งไม่ได้  ดังพรรณามาฉะนี้.
         อีกอย่างหนึ่ง  แม้รัตนะใดชื่อว่าเป็นรัตนะ  เพราะอรรถว่า  อันบุคคล
เห็นได้โดยยาก     เหมือนอย่างพระเจ้าจักรพรรดิ   และรัตนะของพระองค์     มี
จักรแก้วเป็นต้น    ซึ่งปรากฏว่าเห็นได้ยาก    รัตนะนั้นที่จะเสมอด้วยพุทธรัตนะ
ย่อมไม่มี    ก็ถ้าหากว่าที่ชื่อว่า   รัตนะ   เพราะอรรถว่าอันบุคคลเห็นได้โดยยาก
แล้วไซร้  พระตถาคตเจ้าแล  ก็จัดเป็นรัตนะ  รัตนะของพระเจ้าจักรพรรดิเป็น
ต้น    หรือว่ารัตนะอื่นใดเป็นอเนกซึ่งเกิดในกัปหนึ่ง  (ที่จะเสมอด้วยพุทธรัตนะ
จะมีแต่ที่ไหน  ก็เพราะเหตุที่ว่าในอสงไขยกัปโลกว่างจากพระตถาคตเจ้า  เพราะ
ฉะนั้น  พระตถาคตเจ้าเท่านั้น    ชื่อว่าอันบุคคลเห็นได้โดยยาก  เพราะทรงอุบัติ
ขึ้นในบางครั้งบางคราวเท่านั้น      สมจริงดังคำที่พระผู้มีประภาคเจ้าตรัสไว้ใน
สมัยปรินิพพานว่า๑
         "ดูก่อน  อานนท์  เทวดาทั้งหลายพากันยกโทษว่า   พวกเราพากันมา
จากที่ไกล  เพื่อจะได้เข้าเฝ้าพระตถาคตเจ้า   เพราะว่าพระตถาคตอรหันตสัมมา-
สัมพุทธเจ้าทั้งหลายทรงอุบัติขึ้นในโลกในกาลบางครั้งบางคราวเท่านั้น    ก็ใน
๑. ที. มหา. ๑๐/ ข้อ ๑๓๐  มหาปรินิพพานสูตร.