อรรถกถาปธานสูตรที่  ๒
         ปธานสูตรมีคำเริ่มต้นว่า   ตํ  มํ  ปธานปหิตตฺตํ   มารเข้ามาหาเรา
ผู้มีตนส่งไปแล้วด้วยความเพียร  ดังนี้.
         ถามว่า  เรื่องนี้มีการเกิดขึ้นเป็นอย่างไร  ?
         ตอบว่า  มีการเกิดขึ้นดังต่อไปนี้.
         ท่านพระอานนท์  ยังบรรพชาสูตรให้จบลง   ด้วยบทว่า   ปธานาย
คมิสฺสามิ  เอตฺถ  เม  รญฺชติ  มโน  อาตมภาพจักไปเพื่อความเพียร  ใจ
ของอาตมภาพยินดีในความเพียรนี้    ดังนี้.
         พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับนั่ง  ณ  พระคันธกุฎี    ทรงดำริว่า    เรา
ปรารถนาความเพียรตลอด ๖ ปี   กระทำทุกรกิริยา    วันนี้เราจักกล่าวถึงความ
เพียรนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย.   ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จออกจากพระ-
คันธกุฎี   ประทับนั่ง  ณ  พุทธาสนะทรงปรารภว่า  ตํ  มํ  ปธานปหิตตฺตํ
ดังนี้     แล้วตรัสพระสูตรนี้.
         ในบทเหล่านั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอ้างถึงพระองค์  ด้วยคำสองคำ
ว่า  ตํ  มํ  ดังนี้.   บทว่า  ปธานปหิตตฺตํ   ได้แก่  มีจิตส่งไปแล้วหรือสละ
อัตภาพเพื่อประโยชน์แก่พระนิพพาน.     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงชี้แจงลักษณะ
ด้วยบทว่า  นทึ  เนรญฺชรํ  ปติ  ความว่า  แสดงลักษณะ.  เพราะ  ลักษณะ
ชื่อว่า  แม่น้ำเนรัญชรา   เพราะมีตนส่งไปแล้วเพื่อความเพียร.   โดยเหตุที่ใน
บทว่า นทึ  เนรญฺชรํ เป็นทุติยาวิภัตติ  แต่มีความเป็น  สัตตมีวิภัตติว่า  นทิยา
เนรญฺชราย  อธิบายว่า  ที่ใกล้ฝั่งแม่น้ำเนรัญชรา.  บทว่า  วิปรกฺกมฺม  คือ