๔๖    ๔๗.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๖    ๔๘
         อีกอย่างหนึ่ง  บทว่า  เย   เป็นอุทเทส  (บทตั้ง)  ที่ไม่กำหนดแน่.
         คำว่า  ปุคฺคลา  ได้แก่  สัตว์ทั้งหลาย.
         คำว่า  อฏฺ€สตํ   ได้แก่  การกำหนดคุณของพระอริยบุคคลเหล่านั้น
ว่ามี  ๑๐๘.
         จริงอยู่   พระอริยบุคคล  ๘   จำพวกเหล่านั้น     รวมเป็น ๕๔ จำพวก
คือ  พระโสดาบัน   ๓ จำพวก  คือเอกพิธี  ๑   โกลังโกละ  ๑  สัตตักขัตตุปรมะ  ๑
         พระสกทาคามี  ๓  จำพวก   คือ  ผู้ได้บรรลุผลแล้วในกามภพ   รูปภพ
อรูปภพ  พระโสดาบัน  และพระสกทาคามี  เหล่านั้น   แม้ทั้งหมดรวมเป็น  ๒๔
จำพวก   ด้วยสามารกแห่งปฎิปทา  ๔ (๔x๖)
         พระอนาคามี  ๔  จำพวก  คือ  พระอนาคามีในชั้นอวิหาภูมิ  ๕
จำพวก  คือ  อันตราปรินิพพายี  ๑  อุปหัจจปรินิพพายี  ๑ สสังขารปรินิพพายี  ๑
อสังขารปรินิพพายี ๑   และอุทธังโสโตอกนิฏฐคามี ๑  ในอตัปปาภูมิ   สุทัสสา
ภูมิ  สุทัสสีภูมิ   ก็เหมือนกัน  (คือมีภูมิละ  ๕  จำพวก)    แต่ในอกนิฏฐภูมิมี  ๔
จำพวกเว้นอุทธังโสโต    พระอรหันต์  ๒  จำพวกคือสุกขวิปัสสกะ  ๑   สมถยานิ-
กะ ๑  และท่านผู้ตั้งอยู่ในมรรค ๔ จำพวก (รวมเป็น  ๕๔ จำพวก)  พระอริย-
บุคคลทั้ง  ๕๔  จำพวกเหล่านั้นแม้ทั้งหมด  เอา ๒  คูณด้วยอำนาจแห่งสัทธาธุระ
และปัญญาธุระ   จึงรวมเป็นพระอริยบุคคล ๑๐๘   จำพวก   คำที่เหลือมีนัย
อันข้าพเจ้ากล่าวแล้วนั้นแล.
         บาทคาถาว่า  จติตาริ  เอตานิ  ยุคานิ  โหนฺติ   ความว่า  พระอริย-
บุคคลเหล่านั้นแม้ทั้งหมด  ซึ่งท่านแสดงไว้ว่า ๘ จำพวก    หรือ ๑๐๘   จำพวก
โดยพิสดาร  แต่โดยสังเขปมี ๔  คู่  คือ บุคคลผู้ตั้งอยู่ในโสดาปัตติมรรค และตั้ง
หน้า ๔๗