๗๑    ๔๗.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย สุตตนิบาต เล่ม ๑ ภาค ๖    ๗๓
และเพราะพระผู้มีพระภาคเจ้านั้นอันเทวดาและมนุษย์ทั้งหลายบูชากันเหลือเกิน
ด้วยวัตถุมีดอกไม้และของหอมเป็นต้น    ซึ่งเกิดในภายนอก (ตน) และด้วยการ
ปฏิบัติมีการปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรมเป็นต้น    ซึ่งเกิดในตน   เพราะฉะนั้น
ท้าวสักกะจอมเทพ   จึงได้ทรงรวบรวมเทวบริษัททั้งหมด     พร้อมกับพระองค์
ตรัสว่า
                ตถาคตํ  เทวมนุสฺสปูชิตํ
                พุทธํ  นมสฺสาม  สุวตฺถิ   โหตุ.
                            ข้าพเจ้าทั้งหลายขอนมัสการพระ-
                พุทธเจ้า    ผู้ไปแล้วอย่างนั้น      ผู้อันเทวดา
                และมนุษย์บูชาแล้ว     ขอความสวัสดีจึงมีแก่
                สัตว์เหล่านั้น   ดังนี้.
         ก็เพราะในฝ่ายพระธรรม    มรรคธรรมอันบุคคลจะพึงถึงได้ด้วยกำลัง
แห่งสมถะและวิปัสสนาทั้งคู่  ฉันใด  นิพพานธรรมอันพระอริยบุคคลผู้ตัดธรรม
อันเป็นฝ่ายกิเลส  ก็ถึงได้ฉันนั้น     พระธรรมอันบุคคลถึงเเล้วคือแทงตลอดแล้ว
ด้วยปัญญา  ฉันใด  นิพพานธรรมอันพระผู้มีพระภาคเจ้าเป็นต้นทรงบรรลุแล้ว
ย่อมสำเร็จได้  ก็เพราะกำจัดทุกข์ทั้งปวงได้  ฉันนั้น   เพราะฉะนั้น   บัณฑิตจึง
เรียกว่า  ตถาคต  พระธรรมที่บุคคลถึงแล้วอย่างนั้น.
         อนึ่ง   เพราะเหตุที่แม้พระสงฆ์      ท่านก็เรียกว่า    ตถาคต    ผู้ถึง
เหมือนกัน      เพราะท่านถึงความเป็นพระสงฆ์ได้ด้วยมรรคนั้น  ๆ  เหมือนกับ
บุคคลผู้ปฏิบัติเป็นประโยชน์แก่ตนจะพึงถึง     เพราะฉะนั้น    ท้าวสักกะจึงตรัส
หน้า ๗๒