๔๐๖    ๕๙.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๕    ๔๐๘
           เป็นโรคผอมเหลือง.  ผู้ใดละทิ้งคนของตน  ทำ
           คนที่มารหมู่ให้เป็นที่รักอย่างนี้   ผู้นั้นคนเดียว
           จะเศร้าโศกมาก   เหมือนพราหมณ์ธูมการีเศร้า
           โศกอยู่ฉะนั้น.
         บรรดาบทเหล่านั้น  บทว่า   พหุเตนฺโท  ความว่า  ผู้มีเชื้อเพลิง
เพียงพอ.  บทว่า  ธูมํ  อกาสิ   ความว่า  ได้ก่อขึ้นทั้งไฟทั้งควัน   เพื่อ
ประโยชน์แก่การนำไปซึ่งอันตรายคือแมลงวัน.   คำว่า   วาเสฏฺโ€  เป็น
โคตร  คือนามสกุลของเขา. บทว่า  อตนฺทิโต  ได้แก่เป็นผู้ไม่เกียจคร้าน
บทว่า  ตํธูมคนฺเธน  ความว่า  เพราะกลิ่นควันนั้น. บทว่า  สรภา  ได้แก่
มฤคคือชะมด.   บทว่า   มกสทฺทิตา   ความว่า    ถูกยุงทั้งหลายรบกวน
คือเบียดเบียนแล้ว.     แม้แมลงวันที่เหลือก็เป็นอันถือเอาแล้วด้วย  มกส
ศัพท์นั่นเอง.   บทว่า  วสฺสาวาสํ   ความว่า   อยู่แล้วตลอดราตรีแห่งกาล
ฝน  ในสำนักของพราหมณ์นั้น.   บทว่า มนํ  กตฺวา  ความว่า  ให้เกิด
ความเสน่หาขึ้น.   บทว่า   นาวพุชฺฌถ   ความว่า   ไม่รู้ว่าแพะทั้งหลาย
ออกจากป่ากำลังมาเข้าคอก   ออกจากคอกกำลังไปป่า  และมาแล้วจำนวน
เท่านี้    ยังไม่มาจำนวนเท่านี้.   บทว่า   ตสฺส   ตา  วิน  สุํ   ความว่า  เมื่อ
เขาไม่ได้ตรวจตราดูแพะเหล่านั้นอยู่อย่างนี้    แพะทั้งหลาย   ที่เขาไม่ได้
รักษาอยู่จากอันตรายมีสิงห์โตเป็นต้น       พินาศไปแล้วเพราะอันตรายมี
สิงห์โตเป็นต้น  หรือแพะทั้งหมดพินาศไปแล้ว. บทว่า   นทีนํ   ปภวานิ  จ
ความว่า      เข้าไปแล้วสู่ที่เป็นที่แรกเกิดของแม่น้ำทั้งหลายที่เกิดแต่ภูเขา
หน้า ๔๐๗