๔๓๑    ๕๙.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๓ ภาค ๕    ๔๓๓
           ผลของกุศลธรรมนั้นของเรานี้เป็นเช่นนี้   คือเรา
           ได้เสวยราชสมบัตินี้      ที่มีแผ่นดินอุดมสมบูรณ์
           กว้างขวาง.
         บรรดาบทเหล่านั้น     บทว่า     กุเล    อญฺตเร   ความว่า   ใน
ตระกูลหนึ่งนั่นเอง   ที่ไม่ปรากฏชื่อหรือโคตร.    บทว่า  อหุํ   ความว่า
เถิดแล้ว.   บทว่า  ปรกมฺมกโร  อาสึ   ความว่า เราเกิดในตระกูลนั้นแล้ว
เมื่อทำงานของผู้อื่นเลี้ยงชีพ   เพราะเป็นคนจน  ชื่อว่า  ได้เป็นกรรมกร
ของผู้อื่น   คือทำงานของผู้อื่น.   บทว่า   ภตโก   คือลูกจ้าง  ได้แก่  ผู้ที่
เลี้ยงตัวด้วยค่าจ้างของคนอื่น.      บทว่า   สีลสํวุโต   ความว่า  ดำรงอยู่
แล้ว  ในสีลสังวร  ๕ ประการ   พระมหาสัตว์ทรงแสดงว่า   เราแม้เลี้ยง
ชีพด้วยค่าจ้าง    แต่ก็ละความทุศีล    ได้เป็นผู้ถึงพร้อมด้วยศีล.    บทว่า
กมฺมาย   นิกฺขมนฺตาหํ    ความว่า   วันนั้น  เราออกไปเพื่อจะทำงานที่
ต้องทำ.   บทว่า   จตุโร   สมเณ  อทฺทสํ   ความว่า  ดูก่อนน้องนาง   เรา
ออกจากพระนครไป  ขึ้นทางหลวงเดินไปแหล่งที่ทำงานของตน  ได้เห็น
บรรพชิต  ๔ รูป   ผู้มีบาปสงบแล้ว   กำลังเข้าไปสู่นครพาราณสีเพื่อต้อง
การบิณฑบาต.     บทว่า   อาจารสีลสมฺปนฺเน   ความว่า    การเลี้ยงชีพ
ด้วยอเนสนา ๒๑ อย่าง   ชื่อว่า   อนาจาร   ผู้ประกอบพร้อมด้วยอาจาระ
ที่ตรงกันข้ามกับอนาจารนั้น และศีลที่มาแล้ว โดยมรรคและผลทั้งหลาย.
บทว่า    สีติภูเต    ความว่า    ผู้ถึงแล้วซึ่งความเย็น     เพราะระงับความ
หน้า ๔๓๒