๖๐๘ ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑
| นี้ ย่อมเป็นไปเพื่อความไม่เดือดร้อนแห่งจิต ฯลฯ เมื่อทำให้แจ้งซึ่ง | ||
| ธรรมที่ควรทำให้แจ้ง ชื่อว่าย่อมศึกษาดังนี้. | ||
| ในบทเหล่านั้น ทว่า อวิปฺปฏิสาราย สํวตฺตนฺติ๑ ความว่า | ||
| ย่อมเป็นไปโดยชอบ เพื่อความไม่เดือดร้อน เพราะพระบาลีว่า ความ | ||
| สำรวม เพื่อความไม่เดือดร้อน และว่า ดูก่อนอานนท์ ศีลมีความ | ||
| ไม่เดือดร้อนเป็นประโยชน์ มีความไม่เดือดร้อนเป็นอานิสงส์.๒ | ||
| ย่อมเป็นไป เพื่อความปราโมทย์ เพราะบาลีว่า ความไม่ | ||
| เดือดร้อน ย่อมเป็นไปเพื่อความปราโมทย์ และว่า ความปราโมทย์ | ||
| ย่อมเกิดแต่ผู้ใส่ใจโดยแยบคาย.๓ | ||
| ย่อมเป็นไป เพื่อปีติ เพราะบาลีว่า ความปราโมทย์ ย่อม | ||
| เป็นไปเพื่อประโยชน์แก่ปีติ และว่า ปีติย่อมเกิดแก่ผู้ปราโมทย์.๔ | ||
| ย่อมเป็นไปเพื่อ ปัสสัทธิ เพราะบาลีว่า ปีติย่อมเป็นไป | ||
| เพื่อประโยชน์แก่ปัสสัทธิ และว่า กายย่อมสงบ แต่ผู้มีใจปีติ.๕ | ||
| ย่อมเป็นไปเพื่อ โสมนัส เพราะบาลีว่า ปัสสัทธิย่อมเป็น | ||
| ไปเพื่อประโยชน์แก่ความสุข๖ และว่า กายที่สงบย่อมเสวยความ | ||
| สุข.๗ เพราะ ความสุขทางจิต ท่านกล่าวว่า เป็นโสมนัส. | ||
| ๑. วิ. ป. ๘/๑๐๘๔. ๒. องฺ. เอกาทสก. ๒๔/๒๐๘. ๓. ขฺ. ป. ๓๑/๑๘๓. | ||
| ๔. องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๒๖. ๕. องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๒๖. ๖. วิ. ป. ๘/๑๐๘๔. | ||
| ๗. องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๖๔. | ||
| บทว่า อาเสวนาย - เพื่อการเสพโดยเอื้อเฟื้อ ได้แก่ การเสพ | ||
| โดยเอื้อเฟื้ออย่างหนัก. | ||
| เสพอะไร ? ความสุขที่แท้ เพราะความสุขท่านกล่าวด้วยคำว่า | ||
| โสมนัสเป็นลำดับ. | ||
| สมาธิเป็นสุขที่แท้ เพราะบาลีว่า จิตของผู้มีสุขย่อมตั้งมั่น๑.n | ||
| การเสพสมาธิที่แท้ ด้วยประการฉะนี้. | ||
| ศีลเป็นปานนี้ ย่อมเป็นไปเพื่อความเสพโดยเอื้อเฟื้อสมาธิ- | ||
| นั้น, อธิบายว่า ศีลทั้งหลายย่อมเป็นไปเพื่อความมีกำลังคล่องแคล่ว. | ||
| บทว่า ภาวนาย - เพื่อความเจริญ ได้แก่ เพื่อความเจริญของ | ||
| สมาธินั้นนั่นเอง. | ||
| บทว่า พหุลีกมฺมาย - เพื่อทำให้มาก ได้แก่ เพื่อทำสมาธินั้น | ||
| บ่อย ๆ. | ||
| ย่อมเป็นไป เพื่อเป็นเครื่องประดับ โดยให้สำเร็จ เป็นเครื่อง | ||
| ประดับมี สัทธินทรีย์ เป็นต้น ของสมาธิอันเป็นมูลเหตุแห่งความ | ||
| เป็นไปมีความไม่เดือดร้อนเป็นต้น. | ||
| ย่อมเป็นไป เพื่อเป็นบริขาร โดยให้สำเร็จสัมภาระของสมาธิ | ||
| มีความไม่เดือดร้อนเป็นต้น. | ||
| ๑. ที. ปา. ๑๑/๓๐๒. | ||