๖๑๐ ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑
| ปริกฺขาร ศัพท์ในบทนี้มีความว่า ของใช้ ดุจในประโยคมีอาทิ | ||
| ว่า เย จ โข อิเม ปพฺพชิเตน ชีวิตปริกฺขารา สมุทาเนตพฺพา-๑ | ||
| ของใช้สำหรับชีวิตเหล่านี้ อันบรรพชิตควรจัดหาไว้. มีความว่า เครื่อง | ||
| ประดับ ดุจในประโยคมีอาทิว่า รโถ สีลปริกฺขาโร, ฌานกฺโข | ||
| จกฺกวีริโย๒ - รถ คือ กาย มีศีลเป็นเครื่องประดับ, เพลา คือ ฌาน | ||
| มีความเพียรเป็นจักร. มีอรรถว่า บริวาร ดุจในบทมีอาทิว่า สตฺตหิ | ||
| นครปริกฺขาเรหิ สุปริกฺขตํ โหติ๓ - นครเป็นอันคุ้มกันด้วยดี ด้วยการ | ||
| แวดล้อมนคร ๗ ประการ. แต่ในที่นี้ ท่านกล่าว สมฺภารตฺโถ มี | ||
| ความว่า สัมภาระ เพราะอลังการและบริวารมาแยกกัน. | ||
| อนึ่ง อรรถแห่งสัมภาระมีความว่าปัจจัย. ศีลย่อมเป็นไปเพื่อ | ||
| เป็นบริวารด้วยให้สำเร็จธรรมสมบัติมีผัสสะ สัมปยุตด้วยสมาธิเป็นต้น | ||
| โดยความเป็นมูลเหตุนั่นเอง, ย่อมเป็นไปเพื่อความบริบูรณ์ เพราะให้ | ||
| สำเร็จความบริบูรณ์ ด้วยให้ถึงความเป็นปทัฏฐานแห่งสมาธิและวิปัสส- | ||
| นา และด้วยให้ถึงความเป็นผู้ชำนาญ. | ||
| พระสารีบุตรครั้นแสดงสมาธิบริบูรณ์ด้วยอาการทั้งปวง โดย | ||
| อุปนิสัยแห่งศีลอย่างนี้แล้ว บัดนี้ เมื่อจะแสดงยถาภูตญาณทัสนะเป็นต้น | ||
| อันเป็นปทัฏฐานของสมาธิ มีศีลเป็นมูล เพราะบาลีว่า สมาหิเต | ||
| จิตฺเต ยถาภูตํ ปชานาติ, ยถาภูตํ ชานํ ปสฺสํ นิพฺพินฺทติ, | ||
| ๑. ม.มู. ๒/๒๓๗. ๒. สํ. มหา. ๑๙/๒๔. ๓. องฺ. สตฺตก. ๒๗/๖๔. | ||
| นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ, วิราคา วิมุจฺจติ.๑ - เมื่อจิตตั้งมั่นย่อมรู้เห็นความ | ||
| ความเป็นจริง, เมื่อรู้เมื่อเห็นตามความเป็นจริงย่อมเบื่อหน่าย, เมื่อ | ||
| เบื่อหน่ายย่อมคลายกำหนัด, เพราะกายกำหนัด จิตย่อมหลุดพ้นดังนี้. | ||
| จึงกล่าวบทมีอาทิว่า เอกนฺตนิพฺพิทาย - เพื่อความเบื่อหน่ายโดยส่วน | ||
| เดียว. เมื่อแสดงความเบื่อหน่ายแล้วก็เป็นอันแสดงยถาภูตญาณทัสนะ | ||
| อันเป็นปทัฏฐานแห่งความเบื่อหน่ายนั้นนั่นแล. เมื่อยถาภูตญาณ- | ||
| ทัสนะนั้นยังไม่สำเร็จ ความเบื่อหน่ายก็ยังไม่สำเร็จ. ก็บทเหล่านั้น | ||
| มีอรรถดังได้กล่าวไว้แล้วนั้นแล. แต่ในที่นี้ยถาภูตญาณทัสนะ กำหนด | ||
| เอานามรูปพร้อมด้วยปัจจัย. | ||
| พระสารีบุตรครั้นแสดงถึงประโยชน์ของศีล อันมีอมตมหานิพ- | ||
| พานเป็นที่สุด อย่างนี้แล้ว บัดนี้ประสงค์จะแสดงความที่ศีลนั้นเป็น | ||
| อธิศีลสิกขา และอธิจิตสิกขา อธิปัญญาสิกขา อันมีอธิศีลสิกขาเป็น | ||
| มูล จึงกล่าวบทมีอาทิว่า เอวรูปานํ สีลานํ สํวรปริสุทฺธิ อธิสีลํ- | ||
| ความบริสุทธิ์แห่งความสำรวมศีลเห็นปานนี้เป็นอธิศีล. | ||
| ในบทเหล่านั้น ความบริสุทธิ์ คือ ความสำรวมนั่นเอง ชื่อว่า | ||
| สังวรปาริสุทธิ. ความบริสุทธิ์แห่งความสำรวมศีลอาศัยวิวัฏฏะ อันเป็น | ||
| ศีลไม่มีที่สุดเห็นปานนี้ ท่านกล่าวว่า เป็นอธิศีล เพราะเป็นศีลยิ่งกว่า | ||
| ศีลที่เหลือ เพราะอาศัยวิวัฏฏะ. | ||
| ๑. ขุ. ป. ๓๑/๑๘๒. | ||