เป็นเหตุอาศัยเป็นไปแห่งนามรูป . . . นามรูปเป็นเหตุเกิด . . . และเป็น
เหตุอาศัยเป็นไปแห่งสฬายตนะ . . .  สฬายตนะเป็นเหตุเกิด. . . และเป็น
เหตุอาศัยเป็นไปแห่งผัสสะ . . . ผัสสะเป็นเหตุเกิด . . . และเป็นเหตุอาศัย
เป็นไปแห่งเวทนา. . . เวทนาเป็นเหตุเกิด . . . และเป็นเหตุอาศัยเป็นไป
แห่งตัณหา . . . ตัณหาเป็นเหตุเกิด. . .และเป็นเหตุอาศัยเป็นไปแห่งอุปา-
ทาน . . .อุปาทานเป็นเหตุเกิด . . .  และเป็นเหตุอาศัยเป็นไปแห่งภพ . . .
ภพเป็นเหตุเกิด. . .และเป็นเหตุอาศัยเป็นไปแห่งชาติ...ชาติเป็นเหตุเกิด. . .
และเป็นเหตุอาศัยเป็นไปแห่งชราและมรณะ  . . .  ปัญญาในการกำหนด
ปัจจัยว่า   ในอดีตกาลก็ดี  ในอนาคตกาลก็ดี   ชาติเป็นเหตุเกิด   เป็น
เหตุให้เป็นไป  เป็นเครื่องหมาย  เป็นเหตุประมวลมา  เป็นเหตุประกอบ
ไว้  เป็นเหตุพัวพัน   เป็นเหตุเกิด  เป็นเหตุเดิม  และเป็นเหตุอาศัย
เป็นไปแห่งชราและมรณะ   ด้วยอาการ  ๙ อย่างนี้    ชาติจึงเป็นปัจจัย
ชราและมรณะเกิดแต่ปัจจัย       แม้ธรรมทั้งสองนี้อย่างก็เกิดขึ้นแต่ปัจจัย
ดังนี้    เป็นธรรมฐิติญาณ.
          [๙๕]  ปัญญาในการกำหนดปัจจัยว่า อวิชชาเป็นเหตุ  สังขาร
อาศัยเหตุเกิดขึ้น  แม้ธรรมทั้งสองนี้ต่างก็เกิดขึ้นแต่เหตุดังนี้   เป็นธรรม
ฐิติญาณ.
          ปัญญาในการกำหนดปัจจัยว่า   ในอดีตกาลก็ดี   ในอนาคตกาล
ก็ดี   อวิชชาเป็นเหตุ   สังขารอาศัยเหตุเกิดขึ้น   แม้ธรรมทั้งสองนี้ต่าง

ก็เกิดขึ้นแต่เหตุดังนี้  เป็นธรรมฐิติญาณ.
          ปัญญาในการกำหนดปัจจัยว่า   สังขารเป็นเหตุ  วิญญาณเกิดขึ้น
แต่เหตุ ... วิญญาณเป็นเหตุ   นามรูปเกิดขึ้นแต่เหตุ ...นามรูปเป็นเหตุ
สฬายตนะเกิดขึ้นแต่เหตุ... สฬายตนะเป็นเหตุ   ผัสสะเกิดขึ้นแต่เหตุ...
ผัสสะเป็นเหตุ   เวทนาเกิดขึ้นแต่เหตุ ... เวทนาเป็นเหตุ   ตัณหาเกิดขึ้น
แต่เหตุ... ตัณหาเป็นเหตุ   อุปาทานเกิดขึ้นแต่เหตุ ...อุปาทานเป็นเหตุ
ภพเกิดขึ้นแต่เหตุ ... ภพเป็นเหตุ   ชาติเกิดขึ้นแต่เหตุ ... ชาติเป็นเหตุ
ชราและมรณะเกิดขึ้นแต่เหตุ    แม้ธรรมทั้งสองนี้ต่างก็เกิดขึ้นแต่เหตุ
ดังนี้   เป็นธรรมฐิติญาณ.
          ปัญญาในการกำหนดปัจจัยว่า   ในอดีตกาลก็ดี   ในอนาคตกาล
ก็ดี  ชาติเป็นเหตุ   ชราและมรณะเกิดขึ้นแต่เหตุ   แม้ธรรมทั้งสองนี้
 ต่างก็เกิดขึ้นแต่เหตุ   ดังนี้  เป็นธรรมฐิติญาณ.
          [๙๖]  ปัญญาในการกำหนดปัจจัยว่า   อวิชชาอาศัยปัจจัยเป็น
ไป   สังขารอาศัยอวิชชาเกิดขึ้น    แม้ธรรมทั้งสองนี้ต่างก็อาศัยปัจจัยเกิด
ขึ้น  ดังนี้  เป็นธรรมฐิติญาณ.
          ปัญญาในการกำหนดปัจจัยว่า   ในอดีตกาลก็ดี   ในอนาคตกาล
ก็ดี   อวิชชาอาศัยปัจจัยเป็นไป   สังขารอาศัยอวิชชาเกิดขึ้น   แม้ธรรม
ทั้งสองนี้ต่างก็อาศัยปัจจัยเกิดขึ้น  ดังนี้   เป็นธรรมฐิติญาณ.