๖๗๐    ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑    ๖๗๑
                   เวทนาเป็นอัพยากฤต     ละเอียด,    ทุกข-
            เวทนาหยาบ.    เวทนาของผู้เข้าสมบัติ ละเอียด
            เวทนาของผู้ไม่เข้าสมาบัติ    หยาบ.   เวทนาไม่มี
            อาสวะ   ละเอียด,   เวทนามีอาสวะ   หยาบ.
            แม้สุขเวทนาเป็นต้น    ก็เหมือนทุกขเวทนา.    เพราะว่า    แม้
เวทนาเหล่านั้น    หยาบก็ด้วยชาติ,   ละเอียดก็ด้วยภาวะของตนเป็นต้น.
เพราะฉะนั้นพึงทราบความที่เวทนาหยาบและละเอียดเหมือนไม่มีความ
แตกต่างกันด้วยชาติเป็นต้น.   เช่นกับอะไร ?  เช่นเวทนาเป็นอัพยากฤต
ละเอียดกว่า   เวทนาเป็นกุศล   อกุศล   โดยชาติ.   ในเวทนาเหล่านั้น
อัพยากฤตเวทนาเป็นไฉน ? อะไรเป็นทุกขเวทนา ? อะไรเป็นสุขเวทนา ?
อะไรเป็นเวทนาของผู้เข้าสมาบัติ ?  อะไรเป็นเวทนาของผู้ไม่เข้าสมาบัติ ?
อะไรเป็นสาสวเวทนา ?  อะไรเป็นอนาสวเวทนา  ?  ไม่พึงถือผิดความ
ต่างกันและสภาวะเป็นต้น  ด้วยประการฉะนี้.  ในบททั้งปวงก็มีนัยนี้.
           อีกอย่างหนึ่ง    เพราะบาลีว่า     พึงเห็นเวทนาหยาบละเอียด
เพราะอาศัยเวทนานั้น ๆ อยู่บ่อย ๆ.  เวทนาสหรคตด้วยโทสะหยาบ
กว่าเวทนาที่สหรคต  ด้วยโลภะในอกุศลเป็นต้น  เพราะเผานิสัย  ดุจไฟ
เวทนาสหรคตด้วยโลภะละเอียด.     เวทนาแม้สหรคตด้วยโทสะ     เป็น
นิยตะ -  แน่นอนหยาบ,   ไม่แน่นอนละเอียด.  เวทนาตั้งอยู่กัปหนึ่ง  แม้
๑. อภิ. วิ. ๓๕/๑๑.
แน่นอนก็หยาบ,    นอกนั้นละเอียด.   แม้ในการตั้งอยู่กัปหนึ่ง   เวทนา
หยาบ,   นอกนั้นละเอียด.   เวทนาแม้นั้นแน่นอนตั้งอยู่กัปหนึ่ง   เป็น
เป็นอสังขาริกะ   อสังขาริกะหยาบ   นอกนั้นละเอียด.    อนึ่ง   โดยไม่
แปลกกันเวทนาเป็นอกุศล    มีวิบากมากหยาบ,    มีวิบากน้อยละเอียด.
ส่วนเวทนาเป็นกุศล  มีวิบากน้อยหยาบ,  มีวิบากมากละเอียด.
          อีกอย่างหนึ่ง เวทนาเป็นกามาวจรกุศลหยาบ,   เป็นรูปาวจรกุศล
ละเอียด.  แต่นั้นก็อรูปาวจรกุศล,   แต่นั้นก็โลกุตรกุศล.  อนึ่ง  เวทนา
เป็นกามาวจรกุศลสำเร็จด้วยทานหยาบ,   สำเร็จด้วยศีลละเอียด.    แม้
สำเร็จด้วยศีลก็หยาบ,   สำเร็จด้วยภาวนาละเอียด.   แม้สำเร็จด้วยภาวนา
เป็นทุเหตุกะก็หยาบ.    เป็นติเหตุกะละเอียด.    แม้เป็นติเหตุกะ    เป็น
สสังขาริกะก็หยาบ,   เป็นอสังขาริกะละเอียด.    อนึ่ง    รูปาวจรเป็นไป
ในปฐมฌานหยาบ  ฯลฯ  ที่เป็นปัญจมฌานละเอียด  อรูปาวจรที่สัมป-
ยุตด้วยอากาสานัญจายตนะหยาบ   ฯลฯ   ที่สัมปยุตด้วยเนวสัญญานา.
สัญญาละเอียด    โลกุตรเวทนา   สัมปยุตด้วยโสดาปัตติมรรคหยาบ  ฯลฯ
ที่สัมปยุตด้วยอรหัตมรรคละเอียดแท้.   ในเวทนาอันเป็นวิบากกิริยาของ
ภูมินั้น  ๆ   และในเวทนาที่ท่านกล่าวไว้     ด้วยสามารถแห่งทุกขเวทนา
เป็นต้น     เวทนาของผู้ไม่เข้าสมาบัติเป็นต้น     สาสวเวทนาเป็นต้นก็มี
นัยนี้.    หรือแม้ว่า   ด้วยสามารถโอกาส   ทุกขเวทนาในนรก   ก็หยาบ,
ทุกขเวทนาในกำเนิดเดียรฉาน    ละเอียด    ฯลฯ    ทุกข์ในสวรรค์ชั้น