๖๗๖    ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑    ๖๗๗
สังขารไม่มี  ท่านทำเป็นวจนวิปลาส,   ท่านกล่าวว่า  อสนฺเตสุ   สงฺขา -
เรสุ.
                  บทมีอาทิว่า  ภวปจฺจยา ชาติ,  อสติ  เพราะภพเป็นปัจจัย  จึง
มีชาติ,  เมื่อภพไม่มี   พึงประกอบโดยนัยมีอาทิว่า   เพราะภพเป็นปัจจัย
จึงมีชาติ,  เมื่อภพไม่มี  ชาติก็ไม่มี.
                            จบ   อรรถกถาสัมมสนญาณนิทเทส
                                 ------------------------------------
อุทยัพพยญาณนิทเทส
                  [๑๐๓]ปัญญาในการพิจารณาเห็นความแปรปรวนแห่งธรรม
ทั้งหลายที่เป็นปัจจุบัน  เป็นอุทยัพพยานุปัสนาญาณอย่างไร ?
                    รูปที่เกิดแล้วเป็นปัจจุบัน    ชาติแห่งรูปที่เกิดแล้วนั้นมีความเกิด
เป็นลักษณะ     ความเสื่อมมีความแปรปรวนเป็นลักษณะ      ปัญญาที่
พิจารณาเห็นดังนี้    เป็นอุทยัพพยานุปัสนาญาณ  เวทนาเกิดแล้ว  สัญญา
เกิดแล้ว   สังขารเกิดแล้ว   วิญญาณเกิดแล้ว   จักษุเกิดแล้ว  ฯ ล ฯ   ภพ
เกิดแล้วเป็นปัจจุบัน    ชาติแห่งภพที่เกิดแล้วนั้นมีความเกิดเป็นลักษณะ
ความเสื่อมมีความแปรปรวนเป็นลักษณะ     ปัญญาที่พิจารณาเห็นดังนี้
เป็นอุทยัพพยานุปัสนาญาณ.
                   [๑๐๔]พระโยคาวจรเมื่อพิจารณาเห็นความเกิดขึ้นแห่งเบญจ-
ขันธ์  ย่อมพิจารณาเห็นลักษณะเท่าไร   เมื่อพิจารณาเห็นความเสื่อมไป
แห่งเบญจขันธ์    ย่อมพิจารณาเห็นลักษณะเท่าไร      เมื่อพิจารณาเห็น
ความเกิดขึ้นและความเสื่อมไปแห่งเบญจขันธ์   ย่อมพิจารณาเห็นลักษณะ
เท่าไร  ?
                   พระโยคาวจร        เมื่อพิจารณาเห็นความเกิดขึ้นแห่งเบญจขันธ์
ย่อมพิจารณาเห็นลักษณะ ๒๕ ประการ  เมื่อพิจารณาเห็นความเสื่อมไป
แห่งเบญจขันธ์   ย่อมพิจารณาเห็นลักษณะ ๒๕ ประการ    เมื่อพิจารณา
เห็นความเกิดขึ้นและความเสื่อมไปแห่งเบญจขันธ์      ย่อมพิจารณาเห็น
ลักษณะ  ๕๐  ประการ.
                   [๑๐๕]  พระโยคาวจร  เมื่อพิจารณาเห็นความเกิดขึ้นแห่งรูป-
ขันธ์   ย่อมพิจารณาเห็นลักษณะเท่าไร  เมื่อพิจารณาเห็นความเสื่อมไป
แห่งรูปขันธ์  ย่อมพิจารณาเป็นลักษณะเท่าไร   เมื่อพิจารณาเห็นความเกิด
ขึ้นและความเสื่อมไปแห่งรูปขันธ์       ย่อมพิจารณาเห็นลักษณะเท่าไร
พระโยคาวจร    เมื่อพิจารณาเห็นความเกิดขึ้นแห่งเวทนาขันธ์     แห่ง
สัญญาขันธ์   แห่งสังขารขันธ์   แห่งวิญญาณขันธ์    ย่อมพิจารณาเห็น
ลักษณะเท่าไร   เมื่อพิจารณาเห็นความเสื่อมไปแห่งวิญญาณขันธ์   ย่อม
พิจารณาเห็นลักษณะเท่าไร      เมื่อพิจารณาเห็นความเกิดขึ้นและความ
เสื่อมไปแห่งวิญญาณขันธ์  ย่อมพิจารณาเห็นลักษณะเท่าไร ?