๗๐๔    ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑    ๗๐๕
อาทีนวญาณนิทเทส
            [๑๑๕]  ปัญญาในความปรากฏเป็นของน่ากลัว   เป็นอาทีนว-
ญาณอย่างไร ?
            ปัญญาในความปรากฏโดยความเป็นภัยว่า    ความเกิดขึ้นเป็นภัย
ความเป็นไปเป็นภัย   สังขารนิมิตเป็นภัย ฯ ล ฯ  กรรมประมวลมาเป็นภัย
ปฏิสนธิเป็นภัย   คติเป็นภัย   ความบังเกิดเป็นภัย    ความอุบัติเป็นภัย
ชาติเป็นภัย  ชราเป็นภัย   พยาธิเป็นภัย   มรณะเป็นภัย  ความโศกเป็น
ภัย    ความรำพันเป็นภัย    ความคับแค้นใจเป็นภัย    เป็นอาทีนวญาณ
แต่ละอย่าง.
            ญาณในสันติบทว่า   ความไม่เกิดขึ้นปลอดภัย   ความไม่เป็นไป
ปลอดภัย  ฯ ล ฯ    ความไม่คับแค้นใจปลอดภัย    ญาณในสันติบทว่า
ความเกิดขึ้นเป็นภัย     ความไม่เกิดขึ้นปลอดภัย     ความเป็นไปเป็นภัย
ความไม่เป็นไปปลอดภัย    ฯ ล ฯ    ความคับแค้นใจเป็นภัย     ความไม่
คับแค้นใจปลอดภัย   ปัญญาในความปรากฏโดยความเป็นภัยว่า   ความ
เกิดขึ้นเป็นทุกข์   ฯ ล ฯ   ความคับแค้นใจเป็นทุกข์   เป็นอาทีนวญาณ
แต่ละอย่าง  ๆ    ญาณในสันติบทว่า    ความไม่เกิดขึ้นเป็นสุข    ความไม่
เป็นไปเป็นสุข   ฯ ล ฯ  ความไม่คับแค้นใจเป็นสุข.
            [๑๑๖]   ญาณในสันติบทว่า  ความเกิดขึ้นเป็นทุกข์   ความไม่
เกิดขึ้นเป็นสุข   ความเป็นไปเป็นทุกข์  ความไม่เป็นไปเป็นสุข  ฯ ล ฯ
ความคับแค้นใจเป็นทุกข์   ความไม่คับแค้นใจเป็นสุข.
             [๑๑๗]  ปัญญาในความปรากฏโดยความเป็นภัยว่า   ความเกิด
ขึ้นมีอามิส    ความเป็นไปมีอามิส  ฯ ล ฯ   ความคับแค้นใจมีอามิส   เป็น
อาทีนวญาณแต่ละอย่าง  ๆ      ญาณในสันติบทว่า     ความไม่เกิดขึ้นไม่มี
อามิส  ความไม่เป็นไปไม่มีอามิส   ฯ ล ฯ   ความไม่คับแค้นใจไม่มีอามิส
ความเกิดขึ้นมีอามิส    ความไม่เกิดขึ้นไม่มีอามิส     ความเป็นไปมีอามิส
ความไม่เป็นไปไม่มีอามิส   ฯ ล ฯ    ความคับแค้นใจมีอามิส   ความไม่
คับแค้นใจไม่มีอามิส.
              [๑๑๘]  ปัญญาในความปรากฏโดยความเป็นภัยว่า ความเกิดขึ้น
เป็นสังขาร    ฯ ล ฯ    ความคับแค้นใจเป็นสังขาร    เป็นอาทีนวญาณแต่
ละอย่าง  ๆ   ญาณในสันติบทว่า   ความไม่เกิดขึ้นเป็นนิพพาน   ความไม่
เป็นไปเป็นนิพพาน  ฯ ล ฯ  ความไม่คับแค้นใจเป็นนิพพาน   ญาณใน
สันติบทว่า     ความเกิดขึ้นเป็นสังขาร    ความไม่เกิดขึ้นเป็นนิพพาน
ความเป็นไปเป็นสังขาร     ความไม่เป็นไปเป็นนิพพาน   ฯ ล ฯ    ความ
คับแค้นใจเป็นสังขาร   ความไม่คับแค้นใจเป็นนิพพาน.
            [๑๑๙]    ข้อที่พระโยคาวจรพิจารณาเห็นความเกิดขึ้น
                          ความเป็นไปแห่งสังขารนิมิต  กรรมเครื่องประ-
                          มวลมาปฏิสนธิว่าเป็นทุกข์นี้เป็นอาทีนวญาณ
                          ข้อที่พระโยคาวจรพิจารณาเห็นความไม่เกิดขึ้น