๗๑๒    ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑    ๗๑๓
            ปัญญาเครื่องความเป็นผู้ใคร่จะพ้นไปเสียจากความเกิดขึ้น    ทั้ง
พิจารณาหาทางและวางเฉยอยู่      ปัญญาเครื่องความเป็นผู้ใคร่จะพ้นไป
เสียจากความเป็นไป    ทั้งพิจารณาหาทางและวางเฉยอยู่    ปัญญาเครื่อง
ความเป็นผู้ใคร่จะพ้นไปเสียจากสังขารนิมิต    ฯ ล ฯ    จากกรรมเครื่อง
ประมวลมา    จากปฏิสนธิ    จากคติ    จากความบังเกิด  จากความอุบัติ
จากชาติ   จากชรา   จากพยาธิ   จากมรณะ    จากความโศก    จากความ
รำพัน       ปัญญาเครื่องความเป็นผู้ใคร่จะพ้นไปเสียจากความคับแค้นใจ
ทั้งพิจารณาหาทางและวางเฉยอยู่    เป็นสังขารุเปกขาญาณแต่ละอย่าง ๆ.
            [๑๒๑]  ปัญญาเครื่องความเป็นผู้ใคร่จะพ้นไปเสีย ทั้งพิจารณา
หาทางและวางเฉยอยู่ว่า   ความเกิดขึ้นเป็นทุกข์   ความเป็นไปเป็นทุกข์
สังขารนิมิตเป็นทุกข์    ฯ ล ฯ    ความคับแค้นใจเป็นทุกข์   เป็นสังขารุ-
เปกขาญาณแต่ละอย่าง ๆ  ปัญญาเครื่องความเป็นผู้ใคร่จะพ้นไปเสีย  ทั้ง
พิจารณาหาทางและวางเฉยอยู่ว่า    ความเกิดขึ้นเป็นภัย     ความเป็นไป
เป็นภัย   ฯ ล ฯ   ความคับแค้นใจเป็นภัย    เป็นสังขารุเปกขาญาณแต่ละ
อย่าง ๆ.
            [๑๒๒]  ปัญญาเครื่องความเป็นผู้ใคร่จะพ้นไปเสีย  ทั้งพิจารณา
หาทางและวางเฉยอยู่ว่า      ความเกิดขึ้นมีอามิส     ความเป็นไปมีอามิส
ฯ ล ฯ   ความคับแค้นใจมีอามิส   ความเกิดขึ้นเป็นสังขาร   ความเป็นไป
เป็นสังขาร  ฯ ล ฯ  ความคับแค้นใจเป็นสังขาร   เป็นสังขารุเปกขาญาณ
แต่ละอย่าง ๆ.
            [๑๒๓]  ความเกิดขึ้นเป็นสังขาร  ญาณวางเฉยสังขารเหล่านั้น
เพราะเหตุนั้นจึงชื่อว่าสังขารุเปกขาญาณ    แม้ธรรม ๒ ประการนี้    คือ
สังขารและอุเบกขาก็เป็นสังขาร    ญาณวางเฉยสังขารเหล่านั้น    เพราะ
เหตุนั้นจึงชื่อว่าสังขารุเปกขาญาณ      ความเป็นไปเป็นสังขาร     ฯ ล ฯ
นิมิตเป็นสังขาร  กรรมเครื่องประมวลมาเป็นสังขาร  ปฏิสนธิเป็นสังขาร
คติเป็นสังขาร     ความบังเกิดเป็นสังขาร    ความอุบัติเป็นสังขาร    ชาติ
เป็นสังขาร  ชราเป็นสังขาร  พยาธิเป็นสังขาร   มรณะเป็นสังขาร  ความ
โศกเป็นสังขาร     ความรำพันเป็นสังขาร     ความคับแค้นใจเป็นสังขาร
ญาณวางเฉยสังขารเหล่านั้น  เพราะเหตุนั้นจึงชื่อว่าสังขารุเปกขาญาณ
แม้ธรรม ๒ ประการ    คือ   สังขารและอุเบกขา    ก็เป็นสังขาร    ญาณ
วางเฉยสังขารเหล่านั้น   เพราะเหตุนั้นจึงชื่อว่าสังขารุเปกขาญาณ.
            [๑๒๔]  การน้อมจิตไปในสังขารุเปกขา  ย่อมมีได้ด้วยอาการ
เท่าไร  ?
              การน้อมจิตไปในสังขารุเปกขา   ย่อมมีได้ด้วยอาการ ๘.
              การน้อมจิตไปในสังขารุเปกขาของปุถุชน   ย่อมมีได้ด้วยอาการ
เท่าไร      การน้อมจิตไปในสังขารุเปกขาของพระเสขะ     ย่อมมีได้ด้วย
อาการเท่าไร     การน้อมจิตไปในสังขารุเปกขาของท่านผู้ปราศจากราคะ
ย่อมมีได้ด้วยอาการเท่าไร ?