๗๓๖ ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑
| บทว่า กุสลา ชื่อว่า กุศล เพราะอรรถว่าไม่มีโรค เพราะ |
| อรรถว่าไม่มีโทษ และเพราะอรรถว่าเป็นความฉลาด. |
| บทว่า อพฺยากตา คือ พยากรณ์ไม่ได้ว่าเป็นกุศล หรือ |
| อกุศล. |
| บทว่า กิญฺจิกาเล สุวิทิตา - ปรากฏดีในกาลนิดหน่อย ได้แก่ |
| ปรากฏด้วยดีในกาลแห่งวิปัสสนา. |
| บทว่า กิญฺจิกาเล น สุวิทิตา - ไม่ปรากฏดีในกาลนิดหน่อย |
| คือ ไม่ปรากฏด้วยดีในกาลแห่งความพอใจ. |
| บทว่า อจฺจนฺตํ สุวิทิตา - ปรากฏดีโดยส่วนเดียว ได้แก่ |
| ปรากฏดีโดยส่วนเดียว เพราะละความพอใจได้แล้ว. |
| ในบทนี้ว่า วิทิตฏฺเน จ อวิทิตฏฺเน จ - โดยสภาพที่ปรากฏ |
| และโดยสภาพที่ไม่ปรากฏ มีความว่า พระเสกขะที่เป็นปุถุชนมีสภาพ |
| ปรากฏดีแล้วก็ดี พระเสกขะปราศจากราคะ มีสภาพปรากฏดีโดยส่วน |
| เดียวก็ดี ชื่อว่า เป็นผู้ปรากฏแล้ว, แม้ทั้งสองมีสภาพปรากฏไม่ดี ก็ |
| ชื่อว่า มีสภาพปรากฏไม่ดีนั่นแล. |
| บทว่า อติตฺตตฺตา - เพราะยังไม่เสร็จกิจ ได้แก่ เพราะยังไม่ |
| เสร็จกิจที่ควรทำแห่งวิปัสสนา คือยังไม่ประณีต. ชื่อว่า ติตฺตตฺตา |
| เพราะตรงข้ามกับ บทว่า อติตฺตตฺตา นั้น. |
| บทว่า ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปหานาย - เพื่อละสังโยชน์ ๓ |
| ได้แก่ เพื่อละสักกายทิฏฐิ วิจิกิจฉา สีลัพพตปรามาส. พระโพธิสัตว์ |
| แม้มีภพสุดท้ายก็ยังสงเคราะห์เข้าในบทนี้เหมือนกัน. แต่สัตว์ผู้ยังไม่มี |
| ภพสุดท้ายยังวิปัสสนาให้ถึงสังขารุเบกขาตั้งอยู่. |
| บทว่า โสตาปตฺติมคฺคํ ปฏิลาภตฺถาย - เพื่อต้องการได้โสดา- |
| ปัตติมรรค อาจารย์ทั้งหลายไม่กล่าวย่อไว้. กล่าวย่อไว้ดีกว่า. |
| บทว่า เสกฺโข ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปหีนตฺตา ท่านกล่าว |
| โดยความเสมอกันแห่งพระโสดาบัน พระสกทาคามีและพระอนาคามี |
| จริงอยู่ สังโยชน์เหล่านั้น มีพระสกทาคามีและพระอนาคามี ก็ละ |
| ได้แล้ว. |
| บทว่า อุตฺตริปฏิลาภตฺถาย - คือ เพื่อต้องการได้มรรคชั้นสูง ๆ. |
| บทว่า ทิฏฺธมฺมสุขวิหารตฺถาย - เพื่อต้องการอยู่เป็นสุขใน |
| ปัจจุบัน ได้แก่ เพื่อต้องการอยู่เป็นสุขในปัจจุบัน คือ ในอัตภาพที่ |
| ประจักษ์. |
| บทว่า วิหารสมาปตฺตฏฺเน - โดยสภาพแห่งวิหารสมาบัติ |
| ได้แก่ โดยสภาพแห่งผลสมาบัติของพระเสกขะ. โดยสภาพแห่งผล |
| สมาบัติ อันเป็นวิปัสสนาวิหารของท่านผู้ปราศจากราคะ. |