๗๖๖    ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑ ๖๘.พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่ม ๗ ภาค ๑    ๗๖๗
กล่าวว่า   ทวินฺนํ   าณานํ    กุสลตา - ความเป็นผู้ฉลาดในญาณ ๒
อย่าง   เพราะภาวนามรรคของผู้ได้อรหัตมรรคเสร็จแล้ว.
                         จบ  อรรถกถามรรคญาณนิทเทส
ผลญาณนิทเทส
           [๑๔๘]  ปัญญาในการระงับปโยคะ    เป็นผลญาณอย่างไร ?
          ในขณะแห่งโสดาปัตติมรรค   ญาณชื่อสัมมาทิฏฐ  เพราะอรรถ
ว่าเห็น   ย่อมออกจากมิจฉาทิฏฐิ   ย่อมออกจากเหล่ากิเลสอันเป็นไปตาม
มิจฉาทิฏฐินั้น   จากขันธ์ทั้งหลายและจากสรรพนิมิตภายนอก    สัมมา-
ทิฏฐิย่อมเกิดขึ้น   เพราะเป็นคุณชาติระงับปโยคะที่ออกนั้น    การระงับ
ปโยคะนั้นเป็นผลของมรรค    ญาณชื่อว่าสัมมาสังกัปปะ   เพราะอรรถ
ว่าดำริออก   ย่อมออกจากมิจฉาสังกัปปะ . . . ชื่อว่าสัมมาวาจา    เพราะ
อรรถว่ากำหนดเอา   ย่อมออกจากมิจฉาวาจา ...ชื่อว่าสัมมากัมมันตะ
เพราะอรรถว่าเป็นสมุฏฐาน   ย่อมออกจากมิจฉากัมมันตะ . . .ชื่อว่าสัม-
มาอาชีวะ   เพราะอรรถว่าขาวผ่อง   ย่อมออกจากมิจฉาอาชีวะ . . .ชื่อว่า
สัมมาวายามะ  เพราะอรรถว่าประคองไว้  ย่อมออกจากมิจฉาวายามะ. . .
ชื่อว่าสัมมาสติ   เพราะอรรถว่าตั้งมั่น  ย่อมออกจากมิจฉาสติ  . . . ชื่อว่า
สัมมาสมาธิ  เพราะอรรถว่าไม่ฟุ้งซ่าน  ย่อมออกจากมิจฉาสมาธิ  ออกจาก
เหล่ากิเลสที่เป็นไปตามมิจฉาสมาธินั้น     จากขันธ์ทั้งหลาย     และจาก
สรรพนิมิตภายนอก   สัมมาสมาธิย่อมเกิดขึ้น   เพราะเป็นคุณชาติระงับ
ปโยคะที่ออกนั้น   การระงับปโยคะนั้นเป็นผลของมรรค.
          [๑๔๗]   ในขณะแห่งสกทาคามิมรรค    ญาณชื่อว่าสัมมาทิฏฐิ
เพราะอรรถว่าเห็น  ฯลฯ   ชื่อว่าสัมมาสมาธิ   เพราะอรรถว่าไม่ฟุ้งซ่าน
ย่อมออกจากกามราคสังโยชน์   ปฏิฆสังโยชน์   กามราคานุสัย   ปฏิฆา-
นุสัย   ส่วนหยาบ ๆ  ย่อมออกจากเหล่ากิเลสที่เป็นไปตามมิจฉาสมาธินั้น
จากขันธ์ทั้งหลายและจากาสรรพนิมิตภายนอก     สัมมาสมาธิย่อมเกิดขึ้น
เพราะเป็นคุณชาติระงับปโยคะที่ออกนั้น     การระงับปโยคะนั้นเป็นผล
ของมรรค.
           [๑๕๐]  ในขณะแห่งอนาคามิมรรค      ญาณชื่อว่าสัมมาทิฏฐิ
เพราะอรรถว่าเห็น  ฯลฯ   ชื่อว่าสัมมาสมาธิ   เพราะอรรถว่าไม่ฟุ้งซ่าน
ย่อมออกจากกามราคะสังโยชน์    ปฏิฆสังโยชน์    กามราคานุสัย    ส่วน
ละเอียด ๆ   ย่อมออกจากเหล่ากิเลสที่เป็นไปตามมิจฉาสมาธินั้น    จาก
ขันธ์ทั้งหลายและจากสรรพนิมิตภายนอก        สัมมาสมาธิย่อมเกิดขึ้น
เพราะเป็นคุณชาติระงับปโยคะที่ออกนั้น       การระงับปโยคะที่ออกนั้น
เป็นผลของมรรค.
             [๑๕๐]  ในขณะแห่งอรหัตมรรค  ญาณชื่อว่าสัมมาทิฏฐิ  เพราะ
อรรถว่าเห็น  ฯลฯ  ชื่อว่าสัมมาสมาธิ   เพราะอรรถว่าไม่ฟุ้งซ่าน   ย่อม